اسناد تجاری مانند چک، سفته و برات از اسناد مالی پرکاربرد در معاملات و روابط تجاری هستند. این اسناد در تسهیل و تسریع تبادلات مالی و همچنین رفع نیازهای روزمره و تجاری، موثر هستند. در این میان، نحوه استفاده، پیگیری حقوقی و مطالبه مبالغ آن ها، به شدت مهم است. در این مطلب، ضمن تعریف اسناد تجاری و بررسی انواع آن، نکات حقوقی و مراحل مطالبه سفته و چک به طور کامل تشریح شده است.
فهرست مطالب
تعریف اسناد تجاری
اسناد تجاری به اسنادی گفته می شود که بین تجار یا افراد عادی در گردش هستند و قانون تجارت ایران، شرایط خاصی برای آن ها در نظر گرفته است. این اسناد شامل چک، سفته و برات می شوند که هر کدام ویژگی ها و قواعد خاص خود را دارند.
انواع اسناد تجاری:
- چک:
نوشته ای است که به موجب آن، صادرکننده مبلغ مشخصی را به دارنده چک پرداخت می کند. چک یک سند عادی لازم الاجرا است.
- سفته:
سندی که در آن صادرکننده متعهد می شود مبلغ معینی را در موعد مقرر به دارنده یا به حواله کرد وی بپردازد.
- برات:
سندی که به موجب آن، شخصی به دیگری دستور پرداخت مبلغ مشخصی را در وجه شخص ثالث یا حواله کرد وی می دهد (در حال حاضر کاربرد آن کمتر شده است).
مزایای اسناد تجاری چیست؟
استفاده از اسناد تجاری مزایای متعددی دارد:
- مسئولیت تضامنی امضاکنندگان: دارنده سند می تواند به هر یک از امضاکنندگان یا همه آن ها، برای دریافت مبلغ سند مراجعه کند.
- تامین خواسته بدون ارائه تضمین: دارنده سند تجاری می تواند پیش از رسیدگی به دعوا، توقیف اموال بدهکار را درخواست کند.
- قابلیت پیگیری از طرق حقوقی و کیفری (برای چک): بسته به نوع سند، راه های مختلفی برای پیگیری آن وجود دارد.
مراحل مطالبه مبلغ چک
مطالبه مبلغ چک از دو طریق حقوقی و کیفری امکان پذیر است. برای این کار باید مراحل زیر طی شود:
بیشتر مطالعه کنید: دعاوی استرداد وجه چک
تنظیم دادخواست حقوقی:
- دادخواست به دادگاه یا شورای حل اختلاف:
- برای چک هایی با مبلغ کمتر از ۲۰ میلیون تومان، دادخواست در شورای حل اختلاف ثبت می شود. برای مبالغ بالاتر، دادگاه صالح رسیدگی می کند.
- مشخصات طرفین:
- خواهان: دارنده چک که گواهی عدم پرداخت به نام او صادر شده است.
- خوانده: صادرکننده، ضامن یا ظهرنویس چک.
- مطالبات قانونی:
- علاوه بر مبلغ چک، می توان خسارت تأخیر تأدیه و هزینه های دادرسی را نیز مطالبه کرد.
- ارائه دلایل و مدارک:
- گواهی عدم پرداخت، اصل چک و هر گونه سند مرتبط باید ضمیمه دادخواست شود.
اقدام کیفری:
شکایت کیفری تنها در مواردی مانند نبود موجودی کافی در حساب صادرکننده چک، ممکن است. برای بهره مندی از ضمانت اجرای کیفری:
- باید ظرف ۶ ماه از تاریخ صدور چک، گواهی عدم پرداخت دریافت شود.
- ظرف ۶ ماه از تاریخ گواهی، شکایت به دادگاه ارائه شود.
- در صورت شکایت کیفری، می توان به موازات آن دادخواست حقوقی مطالبه وجه چک را نیز ارائه کرد.
صدور اجرائیه:
در صورت قطعی شدن حکم دادگاه، اجرائیه صادر می شود.
- اگر بدهکار مالی برای توقیف داشته باشد، می توان آن را معرفی کرد. در غیر این صورت، تقاضای جلب بدهکار مطرح می شود.
- در صورت اعسار بدهکار، دادگاه بدهی را تقسیط می کند.
مراحل مطالبه مبلغ سفته را بشناسید
برای مطالبه وجه سفته، نکات زیر اهمیت دارد:
۱. واخواست سفته:
- اگر صادرکننده سفته در موعد مقرر مبلغ را پرداخت نکند، دارنده سفته باید ظرف ۱۰ روز واخواست کند.
- واخواست یک اعتراض رسمی نسبت به عدم پرداخت است و باید با فرم های چاپی مخصوص انجام شود.
۲. ارائه دادخواست:
- دارنده سفته باید ظرف یک سال از تاریخ واخواست، دادخواست مطالبه وجه سفته را به دادگاه ارائه کند.
- در صورت تأخیر، حق رجوع به ظهرنویسان از بین می رود.
۳. توقیف اموال:
- دارنده سفته می تواند پیش از صدور حکم دادگاه، تقاضای توقیف اموال بدهکار را مطرح کند.
اصول حاکم بر اسناد تجاری
اصول زیر بر اسناد تجاری و روند دریافت مطالبه سفته و چک تاثیرگذار هستند:
- اصل استقلال امضاها: هر امضا در سند تجاری اعتبار جداگانه ای دارد.
- اصل استقلال تعهدات: تعهد به پرداخت وجه سند مستقل از سایر تعهدات است.
- اصل مشغولیت ذمه: صرف امضای سند، به منزله تعهد به پرداخت است.
- اصل عدم استماع ایرادات: ایرادات در مورد سند تجاری در برابر دارنده با حسن نیت پذیرفته نمی شود.
انواع دعاوی مرتبط با اسناد تجاری
اسناد تجاری در معاملات تجاری و اقتصادی نقش بسزایی دارند. این اسناد مانند چک، سفته و برات، پایه گذار بسیاری از اقدامات قانونی و قضائی در حوزه حقوق تجاری هستند. در ادامه، به بررسی انواع دعاوی مرتبط با این اسناد و تفاوت های آن ها پرداخته می شود.
دعاوی چک:
در صورتی که چک از سوی صادرکننده به دلایل مختلفی برگشت خورده و امکان وصول وجه آن به هر دلیلی وجود نداشته باشد، دارنده چک می تواند از دادگاه درخواست مطالبه چک را نماید. دعاوی چک به سه دسته تقسیم می شوند: دعاوی حقوقی، کیفری و اجرائیه ثبتی.
- دعاوی حقوقی: دعاوی حقوقی چک زمانی مطرح می شود که دارنده چک قصد مطالبه وجه آن را از صادرکننده دارد. این دعاوی از طریق دادگاه عمومی یا شورای حل اختلاف پیگیری می شود.
در صورتی که چک به دلایل مختلف (عدم موجودی، مسدود بودن حساب، یا دیگر علل) برگشت خورده باشد، دارنده چک می تواند درخواست مطالبه چک را به دادگاه ارائه کند. در این فرآیند، دادگاه شرایط مختلف از جمله تاریخ چک، میزان مبلغ آن، و دلایل برگشت آن را مورد بررسی قرار می دهد.
- دعاوی کیفری: چک ممکن است به دلیل نبود موجودی کافی در حساب صادرکننده، برگشت بخورد. در این صورت، دارنده چک می تواند از مجاری کیفری برای پیگیری استفاده کند. چنانچه صادرکننده چک، قصد کلاهبرداری یا سوءاستفاده از اعتبار چک را داشته باشد، طرح شکایت کیفری امکان پذیر است.
این دعاوی در صورتی مطرح می شوند که شرایط قانونی، از جمله عدم موجودی کافی در حساب صادرکننده، برای پیگیری کیفری وجود داشته باشد. به طور کلی، چک های برگشتی به دلیل عدم موجودی کافی می توانند تحت شرایط خاصی به دعوای کیفری تبدیل شوند و صادرکننده چک احتمال دارد به مجازات های کیفری محکوم شود.
- دعاوی اجرائیه ثبتی: دعاوی اجرائیه ثبتی در صورتی مطرح می شود که دارنده چک بخواهد به سرعت و بدون نیاز به اقدامات پیچیده قضائی، وجه چک را دریافت کند. در این حالت، می توان از طریق اداره ثبت و با درخواست اجرائیه، اقدام به وصول مبلغ چک نمود. این روش از نظر زمانی و هزینه ای، بسیار کارآمدتر از طرح دعوی در دادگاه است.
دعاوی سفته:
در ابتدا باید بانید که تنها از طریق دعاوی حقوقی می توان مطالبه سفته را پیگیری کرد. سپس در ادامه با انواع این مطالبه آشنا می شوید.
- دعاوی حقوقی سفته:
تمامی دعاوی مرتبط با سفته صرفاً به صورت حقوقی پیگیری می شوند. در این نوع از دعاوی، دارنده سفته می تواند با مراجعه به دادگاه و ارائه مدارک مربوطه، درخواست وصول وجه سفته را نماید. این دعاوی در صورتی که صادرکننده سفته از پرداخت مبلغ آن خودداری کند یا توانایی پرداخت نداشته باشد، آغاز می شود.
- عدم پیگیری کیفری:
از آن جا که سفته یک سند تجاری است که به طور معمول برای تضمین بدهی های تجاری مورد استفاده قرار می گیرد و پیگیری آن تنها از طریق شکایت حقوقی امکان پذیر است، نمی توان برای آن شکایت کیفری مطرح کرد. در واقع، هیچ گونه مجازات کیفری برای عدم پرداخت سفته وجود ندارد و تنها دادگاه می تواند حکم به پرداخت آن صادر کند.
دعاوی برات:
مانند سفته، دعاوی برات نیز صرفاً به صورت حقوقی قابل پیگیری هستند. این دعاوی در صورتی مطرح می شود که دارنده برات برای دریافت مبلغ آن از صادرکننده برات یا شخص مورد نظر، به دادگاه مراجعه کند. در این نوع دعاوی، دادگاه پس از بررسی شرایط مختلف مانند تاریخ برات، امضاهای موجود و سایر مدارک، حکم به پرداخت مبلغ برات صادر می کند.
تفاوت چک با سفته و برات
- چک:
- قابلیت پیگیری کیفری دارد (در موارد خاص).
- می توان از اجرای ثبت برای وصول آن استفاده کرد.
- سفته و برات:
- فقط از طریق حقوقی قابل پیگیری هستند.
- واخواست برای حفظ حقوق دارنده ضروری است.
دادرسا؛ کمک رسان فرآیندهای حقوقی شما!
اسناد تجاری مثل چک و سفته در روابط مالی و تجاری به صورت روزانه مورد استفاده قرار می گیرند. با این حال، آگاهی از قوانین مرتبط و نحوه مطالبه وجه آن ها برای جلوگیری از ضرر و زیان مالی ضروری است. در هر مرحله از پیگیری حقوقی یا کیفری، مشورت با وکلای متخصص می تواند فرآیند دریافت مطالبات را تسریع کرده و از اشتباهات احتمالی جلوگیری کند.
در دعاوی مربوط به وصول چک و سفته، موسسه حقوقی دادرسا با تخصصی ویژه در امور اسناد تجاری، شما را تا دستیابی به حقوق قانونی تان همراهی خواهد کرد. ما با بررسی دقیق پرونده های مالی و ارائه راهکارهای مناسب، بهترین خدمات را به شما ارائه می کنیم. با دادرسا در مسیر احقاق حقوق خود گام بردارید.